maandag 17 juli 2017

'V. & D. à B.' - de uitgever


Zoektocht naar de uitgever
 
Tussen 1903 en 1905 werden er 16 kaarten van Kortrijk uitgegeven door V. & D. à B.
De B. staat zonder twijfel voor Brussel. Dikwijls kan een Brussels uitgever die alleen zijn initialen plaatste op een kaart, geïdentificeerd worden door zijn vermelding of publiciteit in de Brusselse 'Almanach du Commerce' of een krant. In de Almanach is er echter gen spoor van een 'V&D' terug te vinden.
 
De Kortrijkse kaarten zijn genummerd en ook de kaarten van andere steden  vermelden een nummer. 
Hieronder een aantal van deze VDaB-kaarten van andere steden dan Kortrijk. De Kortrijkse kaarten volgen in een tweede VDaB-bericht.
 
 
 
De drukker van de kaarten: Stengel & Co
 
Wie zich veel bezighoudt met zichtkaarten herkent de stijl en layout van deze kaarten. Er zijn van heel wat Europese landen kaarten in dezelfde stijl terug te vinden. De kaarten werden gedrukt door Stengel & Co. uit Dresden. De firma Stengel gaf ook zelf een aantal kaarten van Belgische steden uit.
 
Hieronder: Zichtkaarten van Belgische steden door Stengel zelf uitgegeven,
 
 
In 1885 beginnen Emil Stengel en Heinrich Markert in Dresden met een bedrijf dat boeken drukt en inbindt. In 1889 verlaat Markert de firma om zijn eigen drukkerij te openen en Emil Stengel gaat alleen verder onder de naam Stengel & Co. Al vlug na de oprichting in 1885 wordt begonnen met het drukken van postkaarten en rond 1897-98 ook met de druk van zichtkaarten. In 1899 opent de firma een filiaal in Berlijn en in 1901 een ander in Londen. In 1910 komt er ook een filiaal in New York. Stengel & Co. is in die periode de grootste postkaartenproducent ter wereld.
 
 
 
'V. & D. à B.' en 'E.V. à B.'
 
Daarmee weten we nog niet wie die V. & D. waren die de kaarten bij Stengel & Co. Bij meer research naar de reeks kon ik vaststellen dat de kaarten met een nummer lager dan 120  'E.V' ipv 'V&D' als uitgever vermelden. Sommige van deze kaarten worden later wel herdrukt met 'V.&D.' als uitgever. Er worden niet heel veel kaarten uitgegeven. Het hoogste nummer met 'V.&D. à B.' als uitgever, dat ik terugvond is het nummer 336, een kaart van Brugge. Kort na deze uitgave wordt weer overgeschakeld naar 'E.V. à B.' Waarschijnlijk gaat het dan alleen nog om kaarten van Brussel. Het hoogste nummer dat ik daarvan terugvond is 360. En om het nog wat ingewikkelder te maken bestaan er ook een aantal kaarten van 'E.V. à B.' zonder nummer en niet in  de Stengel-stijl.
 
Hieronder: Een eerste en tweede druk van het nummer 41 in de reeks door E.V. à B. en een paar andere kaarten.
 

Hieronder: het nummer 34 uit de reeks, zwart-wit en kleur E.V.B. en herdruk V.D.B.
 
 
Hieronder : ongenummerde E.V.à B. kaarten.
 
 
Uit de verzendingsdatum van de kaarten valt af te leiden dat de ongenummerde EVB-kaarten verzonden worden vanaf 1900. De kaarten van de genummerde Stengel-reeks worden vanaf midden 1901 verzonden. De verandering van uitgeversimprint naar VDaB gebeurt einde 1902.
 
Daarmee had ik echter nog altijd alleen maar afkortingen. Door vergelijking van een andere kaart had ik echter eindelijk een naam.
 
Anvers - La banque nationale et l'avenue des arts
 
Uitgave E.V. à B. nummer 6 - herdruk - eerste druk - druk zonder nummer met achterkant
 

En tenslotte de link naar de naam van de uitgever:
 

De uitgever is dus Emile Veeck uit Brussel. Hij geeft vanaf 1899 kaarten uit van diverse steden
 
 
De twee kaarten hierboven worden verzonden in 1899. Het adres van Emile Veeck is volgens de kaarten uit die periode 'Rue Impériale 24' in Brussel. Een straat die we goed kennen van uitgever Louis Lagaert die daar in het nummer 20 zijn drukkerij en burelen heeft , en ook zichtkaarten uitgeeft vanaf 1900 tot rond 1911. Vreemd genoeg wordt Emile Veeck niet op dat adres vermeld in de Almanach du Commerce, niet in 1899, maar ook niet in vroegere of latere jaren. Vanaf 1896 woont een A. Cardinael, kleermaker op dat adres.
 
De groothandel van Emile Veeck en zijn zonen.
 
Rond 1886 komt Emile Veeck met zijn twee volwassen zonen Ernest en Victor naar Brussel. Ze komen van Idar-Oberstein, een 130 km ten zuidwesten van Frankfurt. De Veeck's in Idar zijn een welgestelde familie. Het doel van Emile en zijn zonen is in Brussel met een zaak te beginnen. Ze openen in 1886  in de Henri Mausstraat 44 een groothandel in speelgoed.  Ze verkopen ook kinderwagens, fietsen, en artikelen voor de papierhandel. Rond 1891 verhuizen ze naar het Rouppeplein 13 en kort daarna naar het nummer 2, waar ze magazijnen ter beschikking hebben tot aan de Henegouwenlaan (later de Maurice Lemonnierlaan). 
 
Almanach du Commerce 1888

Ze openen ook een fietsenwinkel in de Rue des Augustins 1 aan het Brouckèreplein en zijn officiële verdeler in Belgiër van de Swift fietsen die door de Coventry Machinists Co. worden gemaakt. In 1896 neemt de pas opgerichte Swift Cycle Co. de Coventry Machinist Co. over en de Veeck-familie blijft ook daarna  hun vertegenwoordiger in België.
 
Hieronder: Uit de krant 'Journal de Bruxelles' van 26/04/1895 en  'La Meuse 'van 16/05/1896.
 
 
Hieronder: Almanach de Commerce 1897 rubriek 'Vélocipèdes' en daaronder 'Jouets'
 
 
Ze zijn ook groothandel voor de firma Mey & Edlich, die 'Linge monopole perfectionné' maakt. Deze firma bestaat nu nog en is nu gespecialiseerd in mannenmode on-line.
 
Uit 'Het Nieus van den Dag' van 28 januari 1900.
 
 
Hieronder: Uit een catalogus van 4 pagina's van  Mey & Edlich' gemaakt voor Les Grands Magasins du XX me Siècle'  in de Antoine Dansaertstraat in Brussel.
 
 
Emile Veeck en zijn zonen verkopen in hun groothandel dus zowat van alles. Hieronder een opsomming uit 1899.
 
 
In 1900 verandert het huisnummer van 2 in 3.
Hieronder: Het tweede huis van rechts was de groothandel van Veeck. De nummering van de huizen aan het plein startte aan de Doornikstraat (midden op de kaart),  een korte straat die begon aan de Henehouwenlaan en eindige aan het Rouppeplein. Nummer 1 was het Hotel des Ecossines van Bastenier, nummer 2 was van kleermaker Hilgenberg en nummer 3 dus Veeck Cie. 
 
 
 
 

 
De Veeck-familie en 'Les Grandes Galeries Belges" De winkel in Brussel.
 
In 1901 richten Ernest Veeck en zijn broer Victor met een kapitaal van 500.000 frank  een naamloze vennootschap op, die ze de naam 'Les Grandes Galeries Belges' geven. Met deze maatschappij willen ze 'bazars' uitbaten.
 
Hieonder: Uit de Bulletin des Soies et Soieries - Lyon - Daaronder: Uit de Almanach du Commerce van 1903.
 


De nieuwe maatschappij laat na oprichting in 1901 een winkel bouwen in de Nieuwstraat 36-38. Ze geven de opdracht daarvoor aan architect Dominique Fastré die een gebouw in Art Nouveaustijl ontwerpt. Het wordt zijn mooiste gebouw.
 
Na voltooiing van het gebouw opent de NV 'White Palace' er een winkel.
Hieronder: Uit Le Journal de Bruxelles van 21 september 1909
 
 
 

Le Soir 29/03/1903
Er wordt heel wat publiciteit gemaakt. Er worden ook kortingen en geschenken gegeven. Of de winkel van begin af aan in Franse handen is weten we niet maar in september en oktober wordt in publiciteit vermeld dat de nieuwe directie in Parijs is.
 
Courrier de L' Escaut 20/09/1903
In 1903 geeft deze directie een 'phonographe' gratis bij een aankoop van 60 frank.
 
 
Er wordt nog heel wat reclame gemaakt voor de winkel gedurende de rest van 1903. Maar toch verdwijnt de winkel kort daarna. In 1904 opent de Grandes Galeries Belges er zijn bazar. De winkel zal er echter maar 3 jaar blijven. Leonhard Tietz is daar de oorzaak van.
 
Op 12 augustus 1906 neemt deze rijke Duitse zakenman van Poolse afkomst, de twee winkels over van 'Cohn-Donnay' in Brussel en Luik. De winkel in Brussel bevindt zich in de Nieuwstraat 54-56 niet ver dus van de Grandes Galeries.De winkels van Cohn-Donnay zijn dan nog maar 3 en 4 jaar open.
 
 
Cohn en Donnay geven gedurende die 4 jaar ook een aantal postkaarten uit, waaronder ook één van Kortrijk.
 
 
Midden augustus opent Leonhard Tietz de winkel in Brussel, maar nog geen 5 maand later brandt die volledig uit.
 
 
Hierboven: Dit is alles wat er overblijft van het gebouw na de brand. Aan de overkant liquideert de lingerie en bonneteriewinkel 'Au Petit Paris' op de hoek van de Nieuwstraat en de Sint-Michielsstraat zijn goederen. Daarnaast zien we de winkel van Robberechts die hemden en cols verkocht, de schoenhandel van Desmedt en de winkel van Lombaert, gespecialiseerd in paraplus en wandelstokken. 
 
Leonahrd Tietz laat zich echter door die tegenslag niet ontmoedigen en doet Ernest Veeck een voorstel dat die niet kan weigeren. Hij wil zijn winkel in de Nieuwstraat 36 kopen compleet met de stock erin, die 250.000 frank waard is. Ernest Veeck en zijn maatschappij gaan daarop in. Zelf willen ze daarna verhuizen naar de Nieuwstraat 13-15, de vroegere kledingszaak voor mannen van Collard, die op dat moment leeg staat..
 
Het Laatste Nieuws 11/01/1907
L'Echo d'Ostende 07/01/1907
Leonhard Tietz wordt dus de nieuwe eigenaar van het pand in nummer 36-38. Zijn eerste werk is de likwidatie van de stock van Les Grandes Galeries aan absolute spotprijzen. In een paar dagen tijd is alles verkocht
 
Hieronder uit Het Laatste Nieuws van 20 januari 1907
 
 
Met man en macht wordt er daarna gewerkt aan de herinrichting van de winkel. Er wordt ook een roltrap geplaatst. De twee directeurs van de firma, Meyer en Roos moeten alles in goede banen leiden. Er worden massaal goederen besteld bij fabrieken in België, Frankrijk, Duitsland en Engeland. De Brusselse illustrator Georges Gaudy mag een affiche maken voor de heropening op 18 januari 1907. Deze heropening kan uiteindelijk pas een week later op maandag 25 januari plaats hebben. Om 14.30 is er een  concert in de winkel. Bij aankoop van 3, 5 of 10 frank is er een gratis geschenk (zie advertentie).
 
 

Leonhard Tietz wil echter een groter warenhuis en koopt al vlug daarna een aantal huizen op in de Nieuwstraat, die hij wil laten afbreken, en waar hij een nieuw groot warenhuis kan laten bouwen.
 
Hieronder: Uit Het Handelsblad van Antwerpen van 29 augustus 1908.
 
 
De nieuwe winkel gaat uiteindelijk open op vrijdag 15 april 1910. De opening veroozaakt een ware toeloop zoals te lezen valt in het artikel in Het Laatste Nieuws van 16 april.
 

Na het vertrek van Leonhard Tietz vestigt boekhandel en reclamebureau E. Lebégue en Cie. zich in het pand in de Nieuwstraat 36-38.  Ze drukken vele jaren een foto van de gevel van het gebouw af op hun postkaarten en enveloppes.
 
 
 
Zes maand na de brand in de winkel van Tietz breekt midden juni ook een brand uit in de groothandel van Veeck op het Rouppeplein 3. De brand kan geblust worden en de gevolgen zijn niet te erg. Maar nauwelijks twee maanden later breekt er op donderdag 8 augustus rond 19.45 weer brand uit, en dit keer zijn de gevolgen erger. De magazijnen van Veeck branden volledig uit. Victor Veeck verklaart dat het waarschijnlijk om brandstichting gaat.
 
Journal de Bruxelles 10/08/1907
De Veeckfamilie verhuist hetzelfde jaar naar de Henegouwenlaan 126, een 100-tal meter verderop. In het nummer 128 wonen de Préauxbroers die een groothandel hebben in postkaarten. De Veeck's hebben ondertussen sedert 1904 ook een fabrieksruimte in de Simonsstraat. In de Henegouwenlaan hebben ze alleen nog hun burelen. In 1908 verhuizen ze met hun fabriek naar de Frankrijkstraat 27-28.
 
Hieronder: De Henegouwenlaan en het Palais du Midi rond 1904. Het Palais du Midi was toen nog een overdekte marktplaats. Helemaal links de Spiegelstraat. Veeck en Cie bevond zich vanaf einde 1907 aan de overkant van deze straat; 3 huizen van de hoek.
 
 
Rond februari 1907 opent Ernest Veeck, nadat ze hun vorige winkel hebben verkocht aan Leonhard Tietz, dus een nieuwe winkel in de Nieuwstraat 13-15, nu onder de naam 'Grand Bazar de la Rue Neuve'.
 
 
Hieronder: In 1908 openen ze hun nieuwe verkoopsruimte op de 1e verdieping. Publiciteit op achterkant van een postkaart met tekening.
 

Er worden ook zichtkaarten uitgegeven onder naam van de winkel. 

 
De concurrentie tussen de diverse warenhuizen en bazars in de Nieuwstraat is ondertussen moordend, vooral na de opening van het enieuwe, enorme Tietz warenhuis. Hoe zo'n warenhuis er in die tijd uitzag weten we door de reeks kaarten van de Innovation in Brussel, die Désiré van Dantzig rond 1906 uitbrengt. Hieronder een aantal van deze kaarten.
 

In maart 1911 is de Grandes Galeries in moeilijkheden geraakt mer hun grootste vestiging in Rotterdam (zie verder). Ze hebben dringend geld nodig om een faillissement te vermijden en verkopen ook alles in hun Brusselse winkel uit met grote kortingen. In april wordt de winkel definitief gesloten.
 
Hieronder: Uit La Dernière Heure, zondag 19 maart en zondag 9 april 1911.
 
 
Hoewel er zoveel warenhuizen en winkels zijn in de Nieuwstraat is het aantal zichtkaarten van de Nieuwstraat relatief klein. De straat is ook te smal en de gebouwen te hoog om er een deftige foto te maken voor een horizontale zichtkaart. Hieronder een paar kaarten uit die periode.
 
 
 
 Les Grandes Galeries Belges in andere steden.
 
Na de oprichting in 1901 opent Ernest Veeck met zijn maatschappij ook winkles in Oostende, Blankenberge, Antwerpen, Seraing en Herstal. In Oostende laat Les Grandes Galeries op 11 april 1901 een advertentie plaatsen in 'L'Echo d'Ostende', waarin ze verkopers en verkoopsters vragen voor de nieuwe winkel aan de Wapenplaats 6. De winkel opent een paar maand later bij het begin van het zomerseizoen.
 
Eerste publiciteit op 4 juli 1901 in La Saison d'Ostende
Publiciteit uit L'Echo d'Ostende 17 en 26 november 1901
 
Hierboven: Achterkant zichtkaart uit 1902 met publiciteit voor de winkel in Oostende. De kaart werd gedrukt door Victor Ernult-Doncq. Victor Ernult en Aline Doncq worden beiden geboren in Chimay en huwen daar op 15 april 1896. Victor is dan 28 en drukker. Na het huwelijk verhuizen ze naar de Rue des Chartreux 26 in Brussel. Rond de eeuwwisseling geeft hij zelf zichtkaarten uit en drukt ook kaarten voor anderen. In 1903 verhuist hij naar de Rue Lenglentier 16-18. Hij maakt vanaf dan publiciteit als V.E.D. Hieronder: Almanach du Commerce 1904.
 

De drukkerij van Victor-Ernult Donck in de Rue des Chartreux 26
 

Achterkant zichtkaart Victor Ernult voor de winkel in Blankenberge geopend einde 1902

 
 
 
In het gebouw bevindt zich ook een Duits café-restaurant met de naam Germania. Eind 1927 wordt dit bericht gepubliceerd in een Bulletin van de Nationale Bank.
 
Het Terminus Palace hotel om de hoek in de Pelikaanstraat wil in 1928, met het oog op de komende wereldtentoonstelling van 1930 in Antwerpen, uitbreiden en doet de maatschappij Les Grandes Galeries de Belges een voorstel om te fusioneren. De 'Société des Grand Hôtels Modernes Belges' is dan eigenaar van het Terminus Palace hotel.
Hieonder: Het hotel Terminus rond 1904 en in de jaren 20
 

In 1928 wordt begonnen met de afbraak van de Galeries Belges en in 1930 kan het nieuw 'Cenrury' hotel, dat 13 verdiepingen telt opengaan, op tijd voor de wereldtentoonstelling. Er wordt gekozen voor de naam Century omdat België dat jaar 100 jaar onafhankelijk is.
 
 
Het hotel wordt in 1976 stopgezet en datzelfde jaar wordt de complete inboedel verkocht. In 1979 komt er een MacDonalds op het gelijksvloers. Nu is er op het gelijksvloers en in de kelderverdieping een winkelcentrum. Ook het vroegere Grand Hôtel de Londres naast het Century hotel maakt nu deel uit van het winkelcentrum.
 
Ernest Veeck opent met zijn Grandes Galeries dus 3 winkels in Vlaanderen. In Wallonië opent hij er twee en hij kiest daar voor Seraing en Herstal. De winkel in Seraing bevindt in de Rue de la Station zich dicht bij het toenmalige station. Het is meer terug te vinden op zichtkaarten dan de winkels in Vlaanderen.
 

De naam wordt na een aantal jaar net als bij de andere winkels veranderd, en het uithangbord wordt vervangen door een ander met 'Grand Bazar de Seraing' erop. Hieronder 2 kaarten met het nieuwe opschrift, de tweede en derde werden uitgegeven door de winkel zelf.
 

Hieronder: Vlakbij de winkel bevindt zich een passerelle om de sporen over te steken naar het station. Er worden ook heel wat zichtkaarten daarvan gemaakt. We zien daarop ook de winkel en de omgeving.
 
Op de 2 kaarten van Nels zien we dat de Grand Bazar de Seraing er nog is. Rond 1927 wordt de winkel gesloten en verkocht, net als in Oostende en Antwerpen. Op de eerste kaart hieronder zien we dat het opschrift boven de winkel al verwijderd is en op de Legiakaart zijn de twee nieuwe gebouwen te zien die op de plaats van de winkel werden gebouwd. Het gebouw met de boog wordt eerst als een danszaal ingericht en later als bioscoopzaal met de naam Palladium.
 
 
In tegenstelling tot de winkel in Seraing is er van de winkel in Herstal niets terug te vinden over de locatie van de winkel.In juni 1902 wordt in het Staatsblad vermeld dat het inrichten van de winkels en de aankoop van het meubilair van het bijhuis van Les Grandes Galeries Belges in Herstal 8.585,47 frank heeft gekost. De winkel is niet teug te vinden op zichtkaarten van Herstal. Op publiciteit van de Grandes Galeries uit 1906 wordt de winkel in Herstal al  
 
Het paradepaardje van de Veeckfamilie en Les Grandes Galeries Belges.
 
Na de opening van de winkels in België begint de maatschappij aan zijn meest ambitieuze project, de opening van een groot winkelgebouw in Rotterdam.
Hieronder: uit het Rotterdamsch Nieuwsblad van 12 oktober 1903.
 
Rotterdamsch Nieuwsblad 02/11/1903
Hieronder: Hoek van het Moriaansplein en de Hoogstraat waar kort na het nemen van deze foto het warenhuis van Les Grandes Galeries wordt gebouwd.
 
 
Schilderij Frans Bakker (1871-1944)
 Hieroner: De winkel wordt officieel geopend op maandag 26 juni 1904.
 
 
Hieronder: Publiciteit in het Rotterdamsch Nieuwsblad 6 september 1906. Ook de Belgische filialen worden vermeld. Herstal komt niet meer in de lijst voor. Het filiaal daar moet dus al een paar jaar na de opening gesloten zijn of overgelaten.
 
 
Rotterdamsch Nieuwsblad 11/08/1906
Rotterdamsch Nieuwsblad 16/09/1907
In het voorjaar van 1909 zit het warenhuis van Veeck echter in de problemen. Ze hebben teveel schulden en moeten noodgedwongen uitverkopen. Dit meldt De Tijd al in een satirisch stukje op 13 maart 1909.
 
 
. Hieronder uit het Rotterdamsch Nieuwsblad van 5 maart 1909.
 
Rotterdamsch Nieuwsblad 24/05/1909
 
Op 3 juli 1907 laten Bood & Van Zanten, opkopers van faillissement weten dat ze de rest van de stock van Les Grandes Galerie belges hebben opgekocht en gedurende een krte tijd verdergaan met de uitverkoop. Een paar maanden later neemen C& A. Brinkmeyer jun intrek in het gebouw.
 
 
 Daarmee valt het doek over de grootste vestiging van de maatschappij van de Veeck-familie. Na 1910 blijven alleen de winkels in Oostende, Blankenberge, Antwerpen en Seraing bestaan. Ook de groothandel in Brussel wordt verdergezet. In augustus 1914 overlijdt Ernest Veeck en zijn zoon Frederic Ernest, dan 25 vervangt hem als directeur van de maatschappij. In 1920 verhuist de Veeck C° naar de Roger Van Der Weydenstraat 10. Hun fabriek verhuizen ze naar de Sint-Denijsstraat in Vorst. De firma blijft nog bestaan tot 1958.
 
 
 
Wie was nu V. & D. à B.
 
Na al deze informatie over Emile Veeck en zijn twee zonen Ernest en Victor moeten we vaststellen dat we nog altijd niet weten waarvan V.&D; à B. de afkorting is. De Veeckfamilie geeft de eerste kaarten uit onder de naam Emile Veeck, en daarna als E.V. à B. Rond 1903 werkt Veeck samen met een D. om de verdere kaarten in hun genummerde reeks uit te geven. Superveel kaarten worden dat niet. De nummers rond 325 tot 336 en  misschien verder zijn kaarten van Brugge.
 

 
Daarna komen er nog een aantal kaarten uit van Brussel die opnieuw E.V. à B. als uitgever vermelden. Hieronder de nummers 358 en 360. De kaarten hebben nog een onverdeelde achterkant en het nummer 358 wordt verzonden in 1905. Ik heb geen enkele kaar gevonden met een verdeelde achterkant. De Veeckfamilie stopt dus voor september 1905 met het uitgeven van kaarten.
 
 
Ean paar jaar later geven de Veeckwinkels van Brusel, Anwerpen, Oostende en Blankenberge zichtkaarten uit van de stad waarin ze gevestigd zijn. In Antwerpen verschijnt er een genummerde serie.
 

Deze kaarten worden gedrukt door August De Frène, phototypiedrukker sedert 1906 in de Neerstraat in Nederbrakel. In mei 1907 bestellen de Grandes Galeries Belges in Antwerpen 32.000 kaarten, 1000 ex. van 32 verschillende nummers. Net als bij zijn collega Louis Lagaert in Brussel overlijdt de enige zoon van August De Frène tijdens WOI.
 
De kaarten uitgegeven door de winkels in Oostende, Blankenberge en Brussel worden duidelijk bij dezelfde drukker besteld
.
 


 
  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten