Van den Heuvel - de uitgever

  

De naam 'Van den Heuvel' is welbekend bij veel postkaartenverzamelaars in Vlaanderen. Theo Van den Heuvel bracht een aantal uitgebreide reeksen uit van de grotere steden. Ook van Kortrijk verscheen een reeks van 139 genummerde kaarten. Bij een eerste zoektocht op het internet naar meer informatie over deze uitgever moest ik vaststellen dat er over hem zo goed als niets terug te vinden is.

Dan maar zelf een spoor proberen terug te vinden. Dit resulteerde in de volgende gegevens.
Op zaterdag 21 juni 1856 gaat de 27 jarige Guillaume Pierre Vanden Heuvel de geboorte aangeven van zijn zoon Theodore Guillaume Alexandre Vanden Heuvel. Moeder is Elisabeth Cornelie Maes.

De akte is opgemaakt in het Frans maar vader Guillaume is wel degelijk nederlandstalig. Hij wordt op 23 juni 1829 geboren als Willem Pieter Van den Heuvel in Werkendam in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, dicht bij de Biesbosch. Zijn vader Dirk van den Heuvel Willemszoon is er veerschipper. Er is water genoeg in Werkendam en omgeving. Dirk is 9 maand voordien gehuwd met Niesje Hoogendoorn. Zij is zijn tweede vrouw. Met zijn eerste echtgenote Anna Zwets kreeg hij al 6 kinderen. Twee van de zonen krijgen de voornamen Willem Pieter maar ze overlijden beiden op jonge leeftijd. Drie maal is scheepsrecht en de derde Willem Pieter blijft in leven.

In 1848 verhuist Dirk met zijn gezin naar Brussel. Hij opent in de Sint-Katelijnestraat 16 een kruidenierswinkel. Op 24 februari 1854 huwt zijn zoon Willem Pieter in Sluis met de 22 jarige Elizabeth Cornelia Maes, dochter van timmerman Alexander Franciscus Maes.

Hieronder: Afkondiging in Brussel van het aanstaande huwelijk

Op 14 april 1855 huwt Cornelia van den Heuvel, de 2 jaar jongere zus van Willem Pieter met Jacobus Gijsbertus Sasse. Die is geboren in Leiden en is in 1849 naar België gekomen waar hij eerst in Kortrijk en daarna in Antwerpen en Brussel woont. In 1855 is hij banketbakker in Brussel.

Hieronder: Cornelia woont voor het huwelijk bij haar ouders in de Katelijnestraat 16.

Cornelia en Jacobus Gijsbertus laten later hun portret schilderen. De schilder bleef anoniem.

Na hun huwelijk vestigen Willem Pieter en Elizabeth Maes zich in Brussel. Willem werkt als bediende bij zijn vader in de kruidenierswinkel in de Katelijnestraat 16. Hij woont wat verderop in de Lakensestraat 92. Daar wordt in juni 1856 Theodore geboren. Daarna verhuist hij naar de Kiekenmarkt 49, waar 3 dochters geboren worden, Cornelie Marie (1858), Henriette Petronille (1860) en Alexandrine Francoise (1862). Het gezin verhuist daarop naar de Katelijnestraat 31, waar ze boven een herberg wonen. Daar worden opnieuw 3 kinderen geboren, Anna (1864), Alexandre Francois (1866) en Guillaume Pierre Jean Corneille (1868). Dirk van den Heuvel is ondertussen de 70 gepasseerd, en Willem Pieter en Elizabeth Maes verhuizen naar de kruidenierswinkel in de Katelijnestraat 16. Er worden nog 2 kinderen geboren, Otto Johan in september 1870, die jong overlijdt en Othon in april 1872.

Vanaf midden jaren 50 houdt Pieter Willem Van den Heuvel, de neef van Pieter Willem, een kaas- en viswinkel open in de nabijgelegen Kiekenmarkt. Deze neef met dezelfde voornaam is drie jaar jonger dan Pieter Willem, en is de zoon van Willem Van den Heuvel, de broer van Dirk. Willem is dus waarschijnlijk net als zijn broer Dirk rond 1848 verhuisd naar Brussel. De jongste Pieter Willem gaat bij aangifte van de meeste geboortes van de kinderen van zijn neef mee als getuige. Zo ook bij de geboorte van Theodore in juni 1856.

Hieronder: De Sint-Katelijnestraat in 1866 (Popp-kaart). Nummer 16 was de 8e woning aan de linkerkant. Het nummer 31 waar Willem Pieter met zijn familie woonde bevond zich aan de rechterkant van de straat, bijna op het einde en dicht bij de oude Sint-Katelijnekerk. Die werd afgebroken in 1893. De klokketoren uit 1629 werd bewaard en staat er nu nog. In 1854 werd begonnen met de bouw van de huidige kerk die gedeeltelijk op het gedempte Katelijnedok staat.

Hieronder: schilderij uit 1839 van Henri Lallemand. Links het Katelijnedok dat later zal gedempt worden. Rechts de Sint-Katelijnestraat met de oude Sint-Katelijnekerk. In het huis rechts van het hoekhuis woonde Theodore Vanden Heuvel bij zijn ouders van ± 1861 tot ± 1869

Hieronder: Markt op het Sint-Katelijneplein rond 1900. In de achtergrond De Oude Graanmarkt, links de Sint-Katelijnestraat. Rechts de Vlamingstraat (nu de Vlaamsesteenweg). 

 

Theodore Vanden Heuvel groeit dus op in het centrum van Brussel.  Hij is geïnteresseerd in postzegels. In 1847 wordt de eerste postzegel in België uitgebracht. In de jaren 60 en 70 van de 19e eeuw beginnen  vooral kinderen postzegels te verzamelen. Postzegels van 'vreemde' landen worden populair. Ook volwassenen beginnen zich te interesseren in het verzamelen en in kaart brengen van de diverse zegels die worden uitgegeven. In de UK en de USA worden de eerste postzegelcatalogi uitgegeven in 1862. Een aantal verzamelaars worden handelaars. Zo ruilt en verkoopt de 16 jarige Edward Stanley Gibbons in Engeland vanaf 1856 postzegels in de apothekerij van zijn vader in Plymouth. Na het overlijden van zijn vader in 1867 verkoopt hij de zaak om alleen nog in postzegels te handelen. Hij verhuist in 1872 naar Londen waar hij een postzegelzaak opent.

De jonge Theo Vanden Heuvel is waarschijnlijk geïnspireerd door de postzegelcatalogi die hij in handen krijgt en verzamelt zelf ook postzegels. Rond 1879 is hij 23 en hij opent één van de eerste postzegelzaken in Brussel in de Warmoesbergstraat. Hij importeert en exporteert zegels.

Hieronder: Uit de Almanach de Bruxelles 1880

Voor de import uit Engeland reist hij ook nu en dan naar Londen. In september 1879 bevindt Theodore er ook. Hij is niet alleen maar heeft een zekere Josephine Pauline Dubois bij zich. Ze is pas 19 maar Theodore wil met haar huwen en misschien is de familie Vanden Heuvel in Brussel niet gelukkig met zijn keuze. Ze vragen in ieder geval een 'licence' voor een huwelijk aan bij de Saint-Botolph parochie in Aldgate. Er moeten in dat geval geen drie weken na elkaar afkondigingen (banns) gedaan worden in de parochiekerk en zo kunnen ze vlugger huwen.

Voor een huwelijk met licence moest een verklaring afgelegd worden door de bruidegom en bruid dat er geen wettelijk bezwaren waren tegen hun voorgenomen huwelijk. Deze 'affidavit' werd gewoonlijk ondertekend door de bruidegom. Twee getuigen stonden borg voor deze verklaring en moesten een boete betalen indien achteraf bleek dat de verklaring vals was. 

Het huwelijk gaat door op woensdag 10 september in de kerk van  Saint Botolph in Aldgate. Hulppredikant (curate) Frederic Rose voltrekt het huwelijk. Saint Botolph heeft een licentie om de huwelijken in een burgerlijke register in te schrijven, waardoor het rechtsgeldig wordt.

Hieronder: De kerk van Saint-Botolph bevond en bevindt zich nu nog op de hoek van Aldgate High Street en Houndsditch. Aldgate bevindt zich in het oosten van de City of London en grenst aan de wijk Whitechapel.

Hierboven de St. Botolph Parish Church op de hoek van Aldgate High street en Houndsditch.
De kerk heeft in de periode dat Theodore Vanden Heuvel daar huwt de bijnaam van 'The Church of prostitutes'. Het was de prostituees bij wet verboden stil te blijven staan om klanten aan te trekken. De politie liet hen echter met rust als ze op het eiland rond de kerk wandelden. 

Negen jaar na het huwelijk van Theodore Vanden Heuvel pleegt Jack the Ripper zijn moorden in de omgeving van de kerk en Whitechapel. Het vijfde slachtoffer Catherine Eddowes wordt in de vroege uren van zondag 30 september vermoord in Mitre Square, niet ver van de kerk. (Map hieronder C=church)

Op 22 september 1879 wordt het huwelijk in het register van Brussel ingeschreven als supplementaire akte n° 359. Het Engelse huwelijkscertificaat wordt door beëdigd vertaler Maximilien Weiler in het Frans omgezet.

Hieronder: Jean Gérard Wich, de Belgische consul in Londen wettigt de handtekening van Frederic Rose op 11 september 1879. De handtekening van de consul wordt gewettigd door directeur van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De handtekening van vertaler Weiler wordt gewettigd door de Rechtbank van Eerste Aanleg. Daarmee is het huwelijk van Theodore Vanden Heuvel en Josephine Dubois in België officieel erkend.

Na het huwelijk keren Theodore en Josephine terug naar Brussel. Theodore werkt verder als postzegelhandelaar in de Warmoesbergstraat. Hij heeft echter andere plannen. Hij wil België verlaten en emigreren naar de USA om er zich daar als postzegelhandelaar vestigen. In de zomer van 1881 is het zover. In augustus schepen ze in Rotterdam in op de SS Amsterdam van de N.V. Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart Maatschappij 'Holland-Amerika Lijn'. Het schip is dan pas een jaar oud.

Hieronder: Shipmanifest van de SS Amsterdam die op 22 augustus 1881 toekwam in de haven van New York, ondertekend door kapitein Lucas. Theodore en zijn vrouw, die hier als Marie wordt vermeld, reisden in tweede klasse. Er was plaats voor 112 passagiers in 1e klasse, 72 in 2e klasse en 317 op het tussendek.

Hieronder: Afbeelding van de SS Amsterdam. Drie jaar na de overtocht van Theodore en zijn vrouw is het schip in juli onderweg naar New York met 211 passagiers. Lucas is nu ook weer de kapitein. Op 30 juli is de zee kalm maar er hangt een dichte mist en het schip strandt op de zandbanken van Cape Sable Island bij Nova Scotia. Bij het evacueren slaat een sloep om en twee passagiersleden en één bemanningslid komen om. Het wrak van het schip wordt daarna verkocht om te ontmantelen.

Theodore wil in New York een postzegelzaak openen. Hij is een eerste keer terug te vinden in de New York city directory van 1883. Hij is postzegelhandelaar in Nassau Street 79 in Lower Manhattan.

Hieronder: Nassau Street rond 1920 met rechts een postzegelwinkel

Nassau Street 79 vlak bij Broadway

In de City Directory van 1885-1886 worden 3 adressen vermeld bij Theodore:
zakelijk: 79 Nassau Street en 54 W. 12th
privé: 115 East. 92nd Street
Zijn privé-adres bevindt zich in Manhattan.

In 1884 is Alexander Francois Vanden Heuvel, de 10 jaar jongere broer van Theodore ook vertrokken naar New York. Hij is dan pas 18. Hij gaat op 1 augustus in Antwerpen aan boord van de SS Pennland, eigendom van de Red Star Line die het schip heeft aangekocht van de Cunard Line in 1881.

Alexander gaat in New York bij zijn broer Theodore werken. In 1889 wonen de broers in Bergen County, New Jersey, aan de overkant van de Hudson. Daar wordt op 1 oktober 1889, Elise Cornelie Vanden Heuvel geboren, de dochter van Theodore en Josephine Dubois.

Vier jaar later wordt op 5 september 1893 in Manhattan een zoon geboren. Hij krijgt de voornamen van zijn vader en oom, Theodore Otto. Op 8 mei 1895 volgt nog een dochter, Martha Josephine

Het gezin woont in die periode in de 52 West 104th Street. Theodore wordt in de city directories vermeld als collector.

New York City Directory 1895

Hieronder: In 1896 is Theodore verhuisd naar 70 West 119th Street. Hij wordt nu vermeld als manager.

Op 23 juli 1897 wordt Theodore tot Amerikaan genaturaliseerd. Het beroep van Theodore is handelaar. Hij handelt dus nog altijd in postzegels.

Joseph Weill, advocaat op Broadway en ook vertaler, en waarschijnlijk een vriend van Theodore is één van de twee getuigen. Vier dagen na zijn naturalisatie vraagt Theodore paspoorten aan voor zichzelf en de andere leden van zijn familie om tijdelijk naar het buitenland te reizen.

Er worden nog geen foto's toegevoegd bij een aanvraag van een paspoort, maar wel een beschrijving  Theodore is ongeveer 1,73 m , heeft een smal voorhoofd, hij heeft een arendsneus, een smalle mond, een middelmatige kin, rood haar, een lichte huidstint, en een ovaal gezicht. 

Het gezin reist waarschijnlijk kort daarna af naar Antwerpen. In Brussel is Willem Pieter van den Heuvel, de vader van Theodore, 7 jaar voordien op 17 september 1890 overleden.  Zijn overlijden wordt aangegeven door zijn schoonbroer Otto (Johan) Geerling, gehuwd met zijn zus Anna Gertruida, en zijn schoonzoon Otto Sparenberg, gehuwd met zijn dochter Alexandrine Francois. Dat ze beiden Otto als voornaam hebben is geen toeval want Otto Geerling is de broer van Otto Sparenberg's moeder Mayke Cornelia Geerling.

Elizabeth Maes, de moeder van Theodore is bij zijn aankomst met zijn gezin 66. Ze houdt nog altijd de winkel open in de Sint-Katelijnestraat 16 en woont er ook. Zoals meestal het geval was wordt nog de naam van haar overleden man vermeld. De winkel is ondertussen ook telefonisch te bereiken. Rond 1898 opent de familie ook een winkel in Antwerpen in de Stoofstraat 11-13. Hoewel Pieter Willem al overleden is wordt de winkel nog onder zijn naam vermeld. In Brussel kan de winkel ondertussen ook telefonisch bereikt worden.

Guillaume (Pierre Jean Corneille) Vanden Heuvel, de 12 jaar jongere broer van Theodore verzorgt de zaken in Antwerpen. Hij is op 25 juli 1889 gehuwd in Goes met Cornelia Duvekot. Anna Vanden Heuvel, de zus van Theodore en Guillaume huwt er op dezelfde dag met Laurus Duvekot, de broer van Cornelia.

Is het echt de bedoeling van Theodore om terug te keren naar New York na een bezoek aan de familie in België? Verandert hij van idee nadat hij een tijdje terug in Brussel is? In ieder geval vinden we hem in de Almanach du Commerce van 1899 terug in de Kroonlaan 124 in Elsene. Hij wordt vermeld als rentenier. Er wonen in de laan met statige burgershuizen vooral handelaars, industriëlen, hoogeplaatste militairen....

In 1899 is de postkaart met afbeeldingen van straten, gebouwen en gebeurtenissen aan zijn opmars begonnen. Divers handelaars zijn geïnteresseerd in het verkopen of zelfs uitgeven van zichtkaarten. Als postzegelhandelaar merkt Theodore waarschijnlijk al vlug dat het verzamelen van deze zichtkaarten wel eens een echte rage zouden kunnen worden. Hij besluit om in Brussel een winkel te openen, waar hij postzegels, postkaarten, en diverse foto's kan verkopen. Hij gaat op zoek naar een geschikt pand en vindt dat op het Sint-Goedeleplein in Brussel. In 1898 houdt het echtpaar Abel in nummer 1 een winkel open met allerhande kartonartikelen. Nadat ze verhuizen neemt Theodore er in de loop van 1899 zijn intrek.

Hieronder: Zichtkaart van de Place Sainte-Gudule uitgegeven door Theodore Vanden Heuvel rond 1902. Locatie van de winkel: 1. Dit huis bevond zich op de hoek met de Markiesstraat. Links het huis op de hoek met de Parochiaanstraat.

Achterkant van de kaart met links verticaal de afgekorte voornaam en naam van Theodore

Nels kaart van dezelfde locatie

Hierboven: 1: locatie van de winkel van Theodore. 2: Theodore woont na de opening van zijn winkel nog een jaar in de Kroonlaan. Tot 1903 wordt hij niet meer vermeld op een privé-adres. Hij gaat dat jaar wel wonen in de De Lignestraat 49 in Brussel.

Almanach Ville de Bruxelles 1901

Theodore verkoopt niet alleen zicht- en andere postkaarten, maar begint vlug zelf postkaarten uit te geven. Of hij de foto's voor de zichtkaarten zelf maakt is niet bekend. Misschien werkt hij met een fotograaf. Veel foto's worden geretoucheerd, zoals we later bij de kaarten van Kortrijk zullen kunnen vaststellen.  Er komen vooral kaarten uit van de grote steden en de kust.

Kustgemeenten waarvan kaarten verschijnen:

Nieuwpoort - De Panne - Oostende - Mariakerke - Westende - Knokke - Middelkerke - De Haan - Heist - Duinbergen - Koksijde - Blankenberge.

Hij geeft ook een reeks uit onder de naam 'Les Plages Belges' die in iedere kustgemeente kunnen verkocht worden.

Ook een aantal andere West-Vlaamse steden komen aan bod. Zo zijn er kaarten terug te vinden van Brugge, Kortrijk, Izegem, Ieper, Veurne, Menen, Roeselare, Herzeeuw en Moeskroen. (Deze 2 laatste gemeenten werden in 1963 overgeheveld naar Henegouwen). De kaarten zijn meestal genummerd. Het hoogste nummer in de reeks van Kortrijk is 139. 

Van de andere Vlaamse provincies geeft Theodore niet veel reeksen uit. Er zijn kaarten van Gent, Oostakker, Antwerpen. Ook grote steden in Wallonië komen aan bod, zoals Namur, Dinant, Liège, Mons, Seraing en Charleroi. Er verschijnt in de beginperiode ook een reeks 'La Meuse' met kleine gemeenten die zich aan de Maas bevinden. Daarna worden er ook kaarten van diverse kleinere dorpjes apart uitgegeven, maar het aantal kaarten is beperkt. En dan is er tenslotte ook een reeks van Brussel, waar Theodore geboren is.

Theodore Vanden Heuvel doet met zijn kaarten goede zaken. Hij maakt relatief weinig publiciteit, maar hij laat toch enkel advertenties plaatsen in de krant 'Le Journal de Bruxelles'.

Hieronder: Journal de Bruxelles 21/12/1900. Zijn naam wordt hier gespeld zoals in zijn geboorteakte. Zelf tekende hij altijd als Van den Heuvel. De naam werd ook zo op de achterkant van de kaarten vermeld.

Journal de Bruxelles 19/03/1902

Journal de Bruxelles 19/11/1902

Bij het overlijden van zijn vader in 1890 woont Theodore in New York. Hij kan niet bij de begrafenis aanwezig zijn. Op 24 juni 1903 overlijdt ook zijn moeder op 71 jarige leeftijd in haar woning in de Sint Katelijnestraat 16 in Brussel. Theodore gaat samen met zijn met zijn schoonbroer Otto Sparenberg aangifte doen van het overlijden. Net als in de overlijdensakte van haar man 13 jaar eerder wordt vermeld dat Elizabeth Maes nog officieel gedomicilieerd is in Werkendam,ondanks het feit dat ze al meer dan een halve eeuw in Brussel woonde.

Rond 1903 gaat Theodore mer zijn gezin in de De Lignestraat 49 wonen, dicht bij de Congreskolom, en een paar honderd meter van zijn winkel.

Hieronder: Ongeveer aan de x stond het herenhuis waar Theodore met zijn gezin woonde.

Thedore Vanden Hevel laat zich op een aatal van de kaarten die hij uitgeeft ook zelf fotograferen. Zo ook op de kaart hieronder, voor de kiosk in het Citadelpark in Gent. Hij is waarschijnlijk op wandel met zijn vrouw en kinderen, die links zijn blijven staan, om de kiosk volledig tot zijn recht te laten komen. De foto moet rond 1900-01 genomen zijn. Josephine Dubois is dan 40. Het meisje is de dan 6 jarige Martha Josephine Vanden Heuvel. Dat het echtpaar ook met een kinderwagen op wandel is zou betekenen dat er na Martha nog een zoon of dochter werd geboren. Die heb ik echter (nog) niet teruggevonden.

Hieronder: Almanach du Commerce Bruxelles 1904 - Winkel- en privéadres van Theodore en vermelding van de winkel in de Sint-Katelijnestraat en bijhuis in Antwerpen.

Theodore heeft als jarenlange verzamelaar en verkoper veel connecties. Hij verkoopt niet alleen kaarten in België, maar krijgt ook bestellingen uit het buitenland. De kaart hieronder wordt verzonden naar Theodore op 16 mei 1905 vanuit Petropolis in Brazilië. Ze wordt dezelfde dag nog afgestempeld in Rio de Janeiro, en maakt de overtocht op de Atlantische Oceaan mee met de S.S. Atlantique. De kaart komt toe in Brussel op 5 juni. 

Sainctelette, Belgisch consul in Petropolis heeft een bestelling van kaarten bij Theodore ontvangen, en vraagt om nog eens 100 kaarten aangetekend naar hem te zenden.

Hieronder: Publiciteit van Theodore in de Almanach van 1907 onder de rubriek fotohandelaars.

Theodore houdt de winkel aan het Sint-Goedeleplein nog open tot rond 1909. In 1910 heeft een zekere Draeger er nu zijn winkel en verkoopt er gravures en aquarellen. Hij wordt dat jaar ook niet meer vermeld in de De Lignestraat. Op 49 woont dan Tilman-Gillissen die in dameshoeden handelen.
Theodore verlaat dat jaar dus waarschijnlijk Brussel. Alleen opzoekingen in de Bevolkingsregister van Brussel kunnen dat bevestigen. Van zodra ik dit heb kunnen doen wordt de informatie toegevoegd.

In 1911 wordt de winkel van de overleden ouders van Theodore voor de eerste keer vermeld onder de naam van zijn schoonbroer Otto Sparenberg en zijn zuster Alexandrine Vanden Heuvel. Na de oorlog wordt door de familie de firma Zeelandia opgericht. 

Hieronder: Almanach Bruxelles 1920. Huis gesticht in 1848 verwijst naar Dirk Van den Heuvel, de grootvader van Theodore, die in dat jaar de winkel in Brussel opent.

We hebben de reeksen van Van de Heuvel dus te danken aan Dirk Van den Heuvel die in 1848 naar Brussel verhuist en er een winkel opent. Vanaf dan zijn bijna alle leden van de familie zelfstandig. Het bewijst nog eens dat het loonde om zich vanaf het midden van de 19e eeuw in Brussel te vestigen en er een zaak te vestigen. 

In een volgend bericht: De lijst met Van den Heuvel kaarten van Kortrijk.