Kortrijk in zichtkaarten: Ernest Le Deley en de opkomst van de postkaarten

Deel1: Ernest Le Deley en de opkomst van de zichtkaarten deel 1

In deel 1 zagen we hoe Ernest Le Deley eind 1898 de phototypie zaak van Henri Racle in de Rue Claude Bernard 73 overneemt. 14 jaar daarvoor heeft André Quinsac zich daar als eerste als 'phototypeur gevestigd. Na zijn overlijden heeft Louis Rouillé en daarna Henri Racle de zaak en het fonds overgenomen. Beide kampten ze al vlug met schulden en waren tenslotte gedwongen alles te verkopen.

André Quinsac heeft, wanneer hij de zaak opent in 1886 de reputatie van de 'beste' phototypie drukker te zijn in Frankrijk. Hij haalt op diverse internationale tentoonstellingen gouden medailles. Er moet natuurlijk ook geld verdiend worden. Phototypie wordt in die periode vooral gebruikt om fotografische afbeeldingen te maken van kunstvoorwerpen, schilderijen, verzamelobjecten zoals munten, wandtapijten, monumenten, landschappen, enz.. die dan opgenomen worden in boeken, tijdschriften of catalogussen, of om een fac-similé te drukken van een manuscript, aquarel of tekening. Er is ook concurrentie en veel hangt dus af van de reputatie van de drukker om nieuwe opdrachten binnen te halen. Rouillé en Racle kunnen dan wel publiciteit maken als opvolger van André Quinsac, maar dat biedt nog geen garantie dat ze even bekwaam zijn.

Er is echter sedert een aantal jaren een nieuw medium waarbij phototypie kan gebruikt worden: de zichtkaart. In 1889 worden ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling 300.000 kaarten gedrukt met een gravure van de nieuwe Eiffeltoren. In de zomer van 1891 bracht Dominique Piazza uit Marseille de eerste kaart(en) uit met een foto gedrukt met phototypie. Postkaarten worden dan ook populairder in de loop van de jaren 90, maar er is zeker nog geen sprake van een rage. Pas in 1898 neemt de Almanach du Commerce van Paris een eerste keer de rubriek 'Cartes Postales' op, waaronder alleen een Adolph Philipp wordt vermeld. Een jaar later zijn ze toch al met vijf. En dat aantal zal begin 1900 supersnel groeien.

1899

Er zijn wel tekens dat de postkaart wel eens een goedverkopend artikel zou kunnen worden, en dat phototypie dé methode is om kaarten met een scherpe afbeelding te drukken. Ernest Le Deley denkt echter niet in de eerste plaats aan 'postkaarten' wanneer hij de zaak van Racle overneemt. Hij wil in Parijs een phototypiedrukkerij openen zoals zijn vriend Edmond Laussedat uit Châteaudun, waar hij bijna 10 jaar voor gewerkt heeft.

De Almanach du Commerce van Parijs vermeldt in 1899 nog Henri Racle in de Rue Claude-Bernard 73, maar Ernest nam de zaak maar over eind 98 en dat is al te laat voor de deadline van de Almanach. 1900 is dus het eerste jaar dat hij publiciteit voor zijn zaak kan laten plaatsen in de Almanach. Onder 'Cartes Postales' zijn nu al een 20-tal namen terug te vinden, en ook Ernest staat daartussen, maar alleen met zijn naam en adres en een verwijzing naar de rubriek phototypie. Daar is zijn advertentie heel wat groter en door een vreemde speling van het lot en vooral van het alfabet wordt hij direct onder zijn voomalige werkgever Edmond Laussedat geplaatst, die ook een atelier heeft in Parijs. Ernest vermeldt dat hij de opvolger is van Quinsac, de grote naam in phototypie. Racle en Rouillé worden overgeslagen. Hij heeft zich al ingeschreven voor de komende Wereldtentoonstelling in Parijs, van 15 april tot 12 november.

Rue Claude Bernard 73

Negen jaar na de geboorte van Jean Marius wordt op 5 mei 1902 in de Rue Claude Bernard 73 een tweeling geboren, twee meisjes, Germaine Ernestine en Jeanne Josephine Le Deley. Jeanne overlijdt in 1903 op 17 april. Drie jaar later krijgen Ernest en Josephine nog een vijfde zoon, Ernest Louis.

Dat Ernest Le Deley commercieel inzicht heeft en van plan is van zijn zaak een succes te maken wordt al direct bewezen. Na zijn deelname aan de wereldtentoonstelling brengt hij een jaar later een album van de tenstoonstelling uit op groot formaat (38,50/29cm) met 50 grote afbeeldingen. Hij brengt ook een eerste album uit in de reeks 'France Pittoresque et Monumentale'.

Le Temps - 2 september 1901

1902 -'Le Merveilleux'

Op 28 augustus 1902 krijgt Ernest een brevet (patent) voor 15 jaar voor zijn 'Stéromobile le merveilleux', een apparaat waarmee je stereoscopische kaarten kunt bekijken. (Stereoscopie - Wikipedia)

Foto hierboven : Le Compendium: Stéréo Mobile Le Merveilleux

Ernest geeft daarna series uit van 12 kaarten, verpakt in een enveloppe, waaronder een paar mooie series van Parijs.

Een aantal reeksen worden ook in kleur uitgegeven.

Bekijk hier de complete reeksen: Ernest Le Deley - stereoscopiekaarten Parijs

Onderaan de kaarten zien we 'E. L. D.' voor Editions Le Deley of Ernest Le Deley, maar ook de afkorting van zijn voornamen Ernest Louis Désiré

Almanach du Commerce 1904 - merken

De zaken gaan goed en Ernest kampt met plaatstekort in de Rue Claude Bernard. Hij opent in de loop van 1902 een nieuwe fabriek in de Rue des Arquebusiers 11-13

Hieronder: Publiciteit in de Bulletin de la Société Photographique 1904

Hij werkt in 1904 samen met de Engelse postkaartuitgever Charles Voisey.

Hieronder: kaart van de prostitutiebuurt Yoshiwara in Tokio uitgegeven door VoIsey en Le Deley.

Naast zijn stereoscopiekaarten geeft hij ook in Frankrijk gewone postkaarten uit. Vooral kaarten van Parijs.

Met publiciteit - echt of gemonteerd?

De postkaartenrage start pas echt met de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1900. De kaarten kunnen verkocht worden in boeken- en krantenwinkels of -kiosken, in winkeltjes met toeristische souvenirs, maar al vlug openen er ook echte 'postkaartwinkels'. Sommige van die winkeliers geven zelf kaarten uit, maar de meesten verkopen zichtkaarten, fantasiekaarten enz.. die ze bij diverse uitgevers of groothandels aankopen.

Een winkel

In de Rue Claude Bernard heeft Ernest zijn drukkerij op de binnenkoer, maar geen etalage die uitgeeft op de straat. Wat hij nog tekort heeft is een eigen grote winkel. Die zal nog even op zich laten wachten. We keren daarvoor weer een paar jaar terug.

In 1901 opent een J. Duval zo'n winkel aan de Place du Marché St.-Honoré

Een jaar later is hij verhuisd naar de brede en drukke Boulevard de Sébastopol 127 op de hoek van de Rue de Tracy.

Wat er gebeurt met Duval is niet bekend maar een jaar later heeft Charles L'Hopital de zaak van Duval overgenomen. In zijn publiciteit hieronder zien we een afbeelding van een anker met de letters JD en een zwarte C die verwijzen naar J.Duval Cie. De nieuwe kaarten krijgen een L in het anker.

Hieronder kaart van Duval en daaronder L'Hopital

Wanneer er in 1904 een expositie gepland wordt rond Eugène Isabey en Auguste Raffet, twee bekende lithografen, die 100 jaar daarvoor werden geboren, wil de organisatie,, om meer volk aan te trekken, dit combineren met een tentoonstelling rond postkaarten gedrukt met de lithografie of phototypietechniek, Er worden ook phototypie-drukmachines opgesteld, en alle andere benodigdheden waarmee postkaarten gedrukt worden. Ernest le Deley werkt hier natuurlijk aan mee.

Het 'Salon des Arts Lithographiques et de la Carte Postale Illustrée' gaat door van vrijdag 8 april tot dinsdag 10 mei in de serres van Cour-la-Reine, dicht bij de Champs Elysées en de Place de la Concorde. Alles rond postkaarten wordt in serre 2 opgesteld.

Hieronder: kaart gedrukt door Ernest le Deley.

Charles L'Hopital heeft er ook een stand

In 1905 gaat de tweede' Foire de Paris' door georganiseerd door de CCIP (La Chambre de Commerce et d'industrie de Paris) in het 'Grand Palais', een grote, glazen tentoonstellingszaal gebouwd voor de Wereldexpo van 1900, aan de overkant van de serres Du Cours-la-Reine.

Op de 1e verdieping staan de postkaartenuitgevers. De 'Bulletin Général de la Papeterie' van april 1905 plaatst op de eerste pagina een artikel over La Foire:

Ernest geeft aan iedere bezoeker een kaart met een monument in Parijs

Een half jaar later neemt Ernest in oktober het volledig fonds en de winkel van Charles L' hopital in de Boulevard Sébastopol over. Hieronder: Bulletin Général de la Papeterie - november 1905

Het blijft een open vraag waarom Charles plots zijn complete fonds en winkel op een toplocatie overlaat aan Ernest le Deley. Heeft hij schulden bij Ernest die een groot deel van de kaarten levert? Hij is de postkaartenbusiness in ieder geval niet beu, want begin oktober richt hij met een zekere Henri Jullien een nieuwe maatschappij. Ze hebben hun vestiging in de Boulevard de Strasbourg 39. Als merknaam kiezen ze voor J.L.C. 'Le Gui' (de maretak) gekozen. In 1906 staan ze op de 3e Foire de Paris.

Almanach Paris 1907

In 1908 verdwijnt Henri Jullien en Charles L'Hopital gaat alleen verder, verkoopt de kaarten in fonds met de merknaam J.L.C. en de nieuwe met C.L. In de loop van 1910 stopt hij met de zaak.

Grand Comptoir de la Carte Postale Illustrée

Ernest le Deley koopt dus in de herfst van 1905 het volledige fonds op van L'Hopital en opent nu zelf zijn winkel in de Boulevard de Sébastopol 127, en geeft die de naam 'Grand Comptoir de Carte Postale Illustrée'. Daarnaast heeft hij nog zijn twee 'fabrieken' in de Rue Claude Bernard en de Rue des Arquebusiers.

Hieronder: De Boulevard de Sébastopol (Caparama.com)

x: Locatie winkel hoek Boulevard Sébastopol 127 en Rue de Tracy 1

Hieronder: Kaart uit 1905, met publiciteit op de achterkant. Ernest vermeldt hier ook nog het C.L.C- merk dat nog op de kaarten staat die hij van Charles L'Hopital heeft aangekocht. Maar die voorraad zal al vlug uitverkocht zijn. De 'postkaart' is nu razend populair, vooral bij de bourgeoisie, waarvan veel vrouwen en kinderen beginnen te verzamelen.